auteur: Justine van de Beek, feministe en vriend van Rutgers

Twee jaar geleden draaide de Amerikaanse president Donald Trump, in Republikeinse traditie, de geldkraan dicht voor steun aan buitenlandse organisaties die zich bezighouden met onder andere veilige abortus. De toenmalige Nederlandse Minister van Ontwikkelingssamenwerking, Lilianne Ploumen, richtte als reactie SheDecides op.

‘Zij beslist over haar toekomst’ is het credo. Wereldwijd kwamen overheden en individuele burgers samen om het fonds te ondersteunen. SheDecides is uitgegroeid tot een internationale beweging die opkomt voor de keuzevrijheid van vrouwen wereldwijd. Rutgers sprak met Ploumen over de verworvenheden van SheDecides tot nu toe, en de doelen voor de toekomst.

Heeft de impact van SheDecides je verwachtingen overstegen?

“Absoluut. Dit had ik echt niet verwacht. Het bijzondere is dat het initiatief wereldwijd is gegaan: inmiddels zijn er bijdragen uit 183 landen. Ook wilde ik graag dat het een beweging van burgers zou worden, en niet alleen van ministers. Dat is het echt geworden. Het allermooiste is dat SheDecides nu opgericht wordt door mensen in andere landen die ik niet eens ken. Het is echt een eigen leven gaan leiden. Wereldwijd staan er los van elkaar mensen op voor de keuzevrijheid van vrouwen. Ik ben blij dat de nieuwe Nederlandse regering ook vanaf het begin heeft toegezegd om SheDecides te blijven steunen. We moeten pal blijven staan voor dit recht.”

SheDecides is nu al een succesvolle beweging. Maar wat is de volgende stap?

“Ik heb eigenlijk twee doelen voor ogen met SheDecides. In landen waar er al toegang is tot abortus moet het recht worden beschermd. Je ziet met de opkomst van onder andere Trump en Bolsonaro dat er elk moment leiders kunnen opstaan die het niet zo nauw hebben met de rechten van vrouwen. Daarvoor moet je blijven waken. Het is daarom belangrijk dat SheDecides ook opgericht wordt in landen waar er al recht op abortus is. We moeten alert blijven.

Ten tweede richt SheDecides zich op landen waar het recht op abortus nog veroverd moet worden. Als er eenmaal recht op abortus is, ook al is dat onder erg strikte eisen, zie je dat overheden snappen dat artsen zelf hun ruimte opzoeken binnen die regels. In Nederland staat er ook nog in onze abortuswet dat het alleen mag in een noodsituatie. Wat een noodsituatie is, ligt vooral bij de vrouw zelf.”

Je bent in je tijd als minister op verschillende werkbezoeken geweest. Wat zag je als grootste barrière voor de keuzevrijheid van vrouwen?

“In een sloppenwijk in Nairobi sprak ik in een abortuskliniek met een meisje van 16, dat verkracht was en daarna zwanger werd. Ze durfde haar moeder niet te vertellen over de verkrachting, en al helemaal niet over de zwangerschap. Ze was de wanhoop nabij. Sommige culturele of religieuze normen maken dat vrouwen er niet over durven te spreken, laat staan hulp te zoeken. Het is heel belangrijk dat er dan goede en veilige abortuszorg is, simpelweg al om te voorkomen dat vrouwen sterven na een onveilige abortus. Door de maatregel van Trump sterven er onnodig veel vrouwen. Naast het tegengaan van moedersterfte en het werken aan veilige abortuszorg gaan de getroffen organisaties ook over voorlichting en anticonceptie. Het gaat dus ook over bijvoorbeeld het beschermen tegen soa’s en het voorkomen van ongewenste zwangerschappen. ”

In Nederland timmer je inmiddels als Kamerlid (PvdA) samen met collega Corinne Ellenmeet (GroenLinks) aan de weg voor betere toegang tot abortuszorg. Waar zijn jullie mee bezig?

“In Nederland is er veel steun voor de keuzevrijheid van vrouwen. Dat merk ik als ik mensen op straat spreek, of aan Facebookreacties. Toch zijn er ook nog verbeterpunten. Als je naar een abortuskliniek gaat, kan het zijn dat je voor de deur wordt lastig gevallen door anti-abortus demonstranten die verkeerde informatie verspreiden. Het kan niet zo zijn dat als je zo’n moeilijke beslissing neemt, je ook nog eens geïntimideerd wordt. We hebben daar Kamervragen over gesteld. Ook zijn we bezig met een initiatiefwet om de abortuspil bij de huisarts te krijgen. Dat is voor vrouwen een toegankelijkere en meer vertrouwde keuze, dan bij een kliniek.

Daarnaast hebben we ook vraagtekens gesteld bij de abortuskeuzehulp in dit land. Op dit moment wordt Siriz, een organisatie die voortkomt uit de christelijke Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind en die meehielp aan de anti-abortusmars Mars Voor Het Leven, met overheidsgeld gesteund. Uit onderzoek van de Groene Amsterdammer bleek dat ze ook geen correcte en neutrale hulpverlening bieden. Je mag zulke visies hebben in dit land, al ben ik het er niet mee eens. Maar het kan niet zo zijn dat je overheidsgeld ontvangt met zulke standpunten. De staatssecretaris [Blokhuis, van Volksgezondheid, red.] heeft Siriz daar inmiddels op aangesproken.”  

Wat zou je jonge vrouwen die dit lezen willen meegeven?

“Je kunt van grote betekenis zijn. Blijf je uitspreken over hoe belangrijk het recht is om zelf te beslissen! Het is ook goed om voordat je op een partij stemt, uitgebreid hun standpunten over abortus en anticonceptie te lezen. En zorg natuurlijk met name goed voor jezelf. Ik hoop dat vrouwen in Nederland voelen dat het oké is om nee te zeggen wanneer ze iets niet willen, en vooral ook ja te zeggen wanneer ze wél willen, en dat ze zichzelf dan goed beschermen. In Nederland houden we er nog flink stereotype denkbeelden op na: nog steeds is een man een held en een vrouw een slet, bij veel seksuele partners. Daar moeten we tegen blijven strijden.

Mocht je een abortus overwegen, of hebben gehad: schaam je niet. Het is een moeilijke situatie, dus zoek iemand op, bijvoorbeeld je huisarts of een medewerker van een abortuskliniek, om het mee te bespreken. Zij staan klaar voor je. En vergeet niet: jíj bent diegene die beslist.”